• संजय कुमार न्यौपाने

पानीको महत्व र अपरिहार्यताका वारेमा जो कोहीले पनि आ–आफनै ढङ्गले वुझने र महसुस गर्ने गरेका छन । त्यस्को झन महत्व अहिले व्यापक रुपमा वढदै गएको छ । जलवायु परिवर्तन, भुकम्पलगायत प्रकृतिमाथि भएका दोहनले पानीका मुहान र स्रोतलाई नराम्रोसंग विथोलेको छ ।

सन् १९९३ देखि हरेक वर्ष मार्च २२ मा मनाइने विश्व पानी दिवस संयुक्त राष्ट्र संघको वार्षिक उत्सव हो । जुन दिन पानीको महत्वमा केन्द्रित रहने गरेको छ । विश्व पानी दिवसले सुरक्षित पानीको पहुँच बिना बाँचिरहेका २.२ अर्ब मानिसहरूमा चेतना जगाउने र विश्वव्यापी पानी संकटलाई सम्बोधन गर्न कदम चाल्ने गरेको छ । विश्व पानी दिवसको मुख्य उद्देश्य दिगो विकास लक्ष्य ६ः २०३० सम्ममा सबैका लागि पानी र सरसफाइको उपलब्धिलाई समर्थन गर्नु रहेको छ ।

प्रत्येक वर्ष संयुक्त राष्ट्र संघको समन्वय संयन्त्रले विश्व पानी दिवसको विषयवस्तु निर्धारण गर्दछ । २०२३ मा परिवर्तनलाई तीव्र पार्ने कुरामा ध्यान केन्द्रित गरिएको थियो । २०२४ मा शान्तिको लागि पानीको उपयोग गर्ने कुरामा र यस वर्ष २०२५ मा को विषय वस्तु हिमनदी संरक्षण गर्नु रहेको छ ।

हिमनदीहरू तिव्रगतिमा पग्लिरहेका छन्, पानीको प्रवाहमा बाधा पुर्या्इरहेका छन्,बाढी, खडेरी र बढ्दो समुद्री सतहका कारण लाखौं मानिसहरू प्रभावित भइरहेका छन् । समुदाय र पारिस्थितिक प्रणालीको सुरक्षाको लागि जलवायु परिवर्तनलाई कम गर्नु र हिमनदीहरूको क्षतिलाई अनुकूलन गर्नु आवश्यक छ । विश्व पानी दिवस २०२५ ले हिमनदी संरक्षणमा केन्द्रित छ । पग्लिएको पानीलाई दिगो रूपमा व्यवस्थापन गर्न र उत्सर्जन घटाउन विश्वव्यापी कार्यको आवश्यकतालाई जोड दिँदै, भविष्यको लागि महत्वपूर्ण जलस्रोतहरू सुरक्षित गर्दै जानु पर्ने देखिन्छ ।

हिमनदीहरू जीवनको लागि महत्वपूर्ण छन् । तिनीहरूको पग्लिएको पानी पिउने, कृषि, उद्योग, स्वच्छ ऊर्जा उत्पादन र स्वस्थ पारिस्थितिक प्रणालीको लागि आवश्यक छ । जलवायु परिवर्तनका कारण हिमनदीहरू पहिलेभन्दा छिटो पग्लिरहेका छन् । ग्रह तातो हुँदै जाँदा, हाम्रो जमेको संसार संकुचित हुँदै गइरहेको छ, जसले गर्दा पानी चक्र अझ अप्रत्याशित बन्दै गएको छ । अरबौं मानिसहरूका लागि, पग्लिएको पानीको प्रवाह परिवर्तन हुँदैछ, जसले गर्दा बाढी, खडेरी, पहिरो र समुद्री सतह बढ्दै गएको छ । अनगिन्ती समुदाय र पारिस्थितिक प्रणालीहरू विनाशको जोखिममा छन् ।

जलवायु परिवर्तनलाई न्यूनीकरण र अनुकूलन गर्न हिमनदीको संरक्षण गर्नु सर्वोच्च प्राथमिकताको विषय रहेको छ । तिव्र गतिमा पग्लिरहेका हिमनदीहरूले पानीको प्रवाहमा अनिश्चितता निम्त्याइरहेका छन्, जसको गहिरो प्रभाव मानिसहरू र ग्रहमा परिरहेको छ । कार्बन उत्सर्जनमा विश्वव्यापी कटौती र घट्दै गइरहेका हिमनदीहरूलाई अनुकूलन गर्न स्थानीय रणनीतिहरू आवश्यक छन् । हिमनदीको पलायनलाई ढिलो गर्न हामीले हरितगृह ग्यास उत्सर्जन घटाउनुपर्छ र हामीले पग्लिएको पानीलाई अझ दिगो रूपमा व्यवस्थापन गर्नुपर्छ । हाम्रा हिमनदीहरू बचाउनु भनेको मानिसहरू र ग्रहको लागि बाँच्ने रणनीति तयार गर्नु हो । भविष्यको लागि जमेको पानीका स्रोतहरूको संरक्षण गर्नु पर्ने देखिन्छ ।

जलवायू परिवर्तनले नेपालको हिमनदीहरुमा पारेको प्रभाव

जलवायु परिवर्तनले नेपालका हिमनदीहरूमा महत्वपूर्ण प्रभाव पारेको छ । नेपालको हिमालय क्षेत्र, जसमा अन्नपूर्ण, माछापुछ्रे, मकालु र एभरेस्ट जस्ता पर्वतहरू समावेश छन्, यस्ता हिमनदहरूले प्रमुख जलस्रोतको रूपमा काम गर्दै आएका छन् । यी हिमनदीहरूमा जलवायु परिवर्तनले निम्नलिखित प्रभावहरू पार्ने गरेको छ:

१.हिमनदीहरूको पगलीकरणः

जलवायु परिवर्तनका कारण तापक्रम बढिरहेको छ, जसले गर्दा हिमनदीहरूको पगलीकरण दर तीव्र भएको छ । तापक्रमको वृद्धि र वर्षा प्रणालीको परिवर्तनले हिमनदीहरूको आकार सानो हुँदै गएको छ र यसका परिणाम स्वरूप नदीहरूको पानीको स्रोतमा कमी आएको छ ।

२. पानीको आपूर्तिमा अस्थिरताः

हिमनदीहरूले वर्षभरि लगातार पानी आपूर्ति गर्ने गर्छन्, विशेष गरी गर्मीको महिनामा जब तातो मौसमका कारण नदीका स्रोतहरू सुक्न थाल्छ । यदि हिमनदहरू सुक्ने प्रक्रियामा तीव्रता आउँछ भने, यो पानीको आपूर्तिमा अस्थिरता ल्याउँछ, जसले कृषि, जल आपूर्ति र अन्य आधारभूत संरचनामा असर पुर्याउँछ ।

३. संकटपूर्ण स्थितिः

जलवायु परिवर्तनले हिमनदीहरूको पगलीकरण र पानीको स्तरमा वृद्धि गर्दा बाढी र डुबानको खतरा पनि बढेको छ । हिमनद झर्रा (glacial lake outburst floods, GLOFs) को घटनाले नेपालमा जोखिमको स्तर बढाएको छ, जसले मानिसहरूको जीवन र सम्पत्ति, विशेषगरी हिमाली क्षेत्रका बासिन्दाहरूलाई ठूलो संकटमा पार्न सक्छ ।

४. पर्यावरणीय असन्तुलनः

हिमनदीहरूको पगलीकरणले नदिहरूमा पारिस्थितिकी तंत्रमा असन्तुलन ल्याउँछ । यो माछा र अन्य जलजन्य जीवनको अस्तित्वमा चुनौती पुर्याउँछ, जसले खाद्य सुरक्षा र जीवजन्य स्रोतमा असर पुर्याउँछ ।

५. जलवायु अनुकूलन र समायोजनको आवश्यकताः

हिमनदीहरूको घट्दो आकार र बाढी जोखिमहरूको सामना गर्न नेपालमा जलवायु अनुकूलनको पहल गर्न आवश्यक छ । यसमा जल स्रोत व्यवस्थापन, ड्याम निर्माण, गाद नियन्त्रण र समुदायलाई सचेत गराउने उपायहरू समावेश छन् ।

जलवायु परिवर्तनले नेपालका हिमनदीहरूमा गहिरो असर पार्दैछ र यसको दीर्घकालीन प्रभावहरूले हिमालय क्षेत्रको जल स्रोत, पारिस्थितिकी र स्थानीय समुदायलाई प्रभावित गर्ने सम्भावना छ ।

नेपालको हिमनदी क्षेत्रमा संरक्षणमा नेपालको भूमिका अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ । जलवायु परिवर्तनका कारण हिमनदीहरूको अवस्था गम्भीर बनिरहेको छ र यसले देशको जल स्रोत, पारिस्थितिकी तंत्र र स्थानीय समुदायमा गहिरो प्रभाव पार्ने सम्भावना छ । यस सन्दर्भमा नेपालले निम्नलिखित भूमिकाहरू निभाउन सक्नेछः

१. हिमनदीहरूको निगरानी र अध्ययन

नेपालले हिमनदीहरूको अवलोकन र नियमित अध्ययन गर्नुपर्नेछ ताकि पगलीकरणको गति, पानीको स्तर र अन्य पर्यावरणीय परिवर्तनहरूको बारेमा जानकारी प्राप्त गर्न सकियोस्। यसका लागि वैज्ञानिक अनुसन्धान र डेटा सङ्कलन गर्न महत्त्वपूर्ण छ। राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा साझा अनुसन्धानका परियोजनाहरू सञ्चालन गर्न सकिन्छ ।

२. जलवायु अनुकूलन योजनाहरू विकास गर्नु

नेपालले जलवायु परिवर्तनको असरलाई ध्यानमा राख्दै दीर्घकालीन जलवायु अनुकूलन योजनाहरू बनाउनु आवश्यक छ। यसमा हिमनदीहरूको संरक्षणका उपाय, पानीको स्रोत व्यवस्थापन, र गाद नियन्त्रणका योजनाहरू समावेश गर्न सकिन्छ। विभिन्न स्थानीय समुदायहरूलाई जलवायु परिवर्तनका प्रभावहरूको बारेमा सचेत पार्नु पनि महत्त्वपूर्ण छ ।

३. हिमनदी जोखिम व्यवस्थापन (GLOF जोखिम)

नेपालले हिमनदी झर्रा (Glacial Lake Outburst Flood – GLOF) को जोखिमलाई न्यूनिकरण गर्न प्रभावकारी योजनाहरू बनाउनुपर्नेछ। हिमनदी झर्रा र डुबानको जोखिम हुने स्थानमा उच्च जोखिमा रहेका क्षेत्रहरूको पहिचान गरी त्यहाँको बासिन्दाहरूलाई सुरक्षित स्थानमा सार्नु, भूकम्प र बाढी नियन्त्रणका उपायहरू अवलम्बन गर्न आवश्यक छ ।

४. संसाधन र वित्तीय सहयोग जुटाउनु

नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय मंचमा हिमनदी संरक्षणका लागि सहयोग जुटाउने प्रयास गर्नु पर्दछ। जलवायु परिवर्तनसँग जुझ्नका लागि अन्तर्राष्ट्रिय जलवायु फण्ड र अन्य अनुदान स्रोतहरूबाट सहयोग लिन सकिन्छ। यसका लागि नेपालले जलवायु सम्मेलनहरूमा सक्रिय सहभागिता जनाउन आवश्यक छ ।

५. स्थानीय समुदायसँग सहकार्य

नेपालको हिमाली क्षेत्रका बासिन्दाहरूको जीवनका लागि हिमनदीहरू अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छन्। तिनीहरूको सहभागिता र सहयोग बिना हिमनदी संरक्षण सम्भव छैन। नेपालले स्थानीय समुदायलाई जलवायु परिवर्तनका प्रभावहरू बारे सचेत गराएर तिनीहरूको जीवनशैलीमा अनुकूलन ल्याउन मद्दत गर्नुपर्छ। यसका लागि जल स्रोत व्यवस्थापन र सतत कृषि अभ्यासहरूका बारेमा तालिम र शिक्षा प्रदान गर्न सकिन्छ ।

६. नयाँ नीतिहरू र कानूनी ढांचा विकास गर्न

नेपालले हिमनदी र जल स्रोत संरक्षणका लागि नयाँ नीतिहरू र कानूनी संरचना बनाउनुपर्नेछ। हिमनदीहरूको संरक्षण र जलवायु परिवर्तनसँग जुध्नका लागि कानूनी प्रावधानहरू लागू गर्न महत्त्वपूर्ण छ । यसमा हिमनदी क्षेत्रहरूको संरक्षित क्षेत्रको घोषणा, पर्वतीय जंगल र वन्यजन्तु संरक्षण र वातावरणीय विधिहरू समावेश गर्न सकिन्छ ।

७. सार्वजनिक र निजी क्षेत्रको सहयोग

हिमनदी संरक्षणको कार्यलाई प्रोत्साहन गर्न सार्वजनिक र निजी क्षेत्रको सहकार्य आवश्यक छ। नेपाल सरकार र विभिन्न गैर सरकारी संस्थाहरूले आपसी सहकार्य गरेर संरक्षण कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्न सक्छन् । यसमा निजी क्षेत्रको लगानी र प्राविधिक सहयोग पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ ।

निष्कर्ष

नेपालले हिमनदी संरक्षणमा जिम्मेवारीपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै जलवायु परिवर्तनको असरलाई न्यूनिकरण गर्न सक्नेछ । यसका लागि वैज्ञानिक अनुसन्धान, स्थानीय समुदायको सहभागिता, प्रभावकारी नीति र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग आवश्यक छ । यसले नेपालको हिमनदी क्षेत्रको दीर्घकालीन संरक्षण र स्थिर जल स्रोत व्यवस्थापनमा योगदान पुर्याउनेछ ।

जलवायुपरिवर्तनले हेटौंडाको नगर क्षेत्रमा पारको प्रभाव

जलवायु परिवर्तनले हेटौंडा नगर क्षेत्रमा पनि विभिन्न प्रभावहरू पारिरहेको छ । यहाँको मौसमको स्थिति प्रायः समशीतोष्ण र उपोष्णीय मौसममा पर्छ । जलवायु परिवर्तनका कारण यस क्षेत्रका पर्यावरणीय र सामाजिक संरचनामा प्रभाव परिरहेका छन् । तापक्रममा बढोत्तरी जलवायु परिवर्तनको मुख्य प्रभाव हो । तापक्रमको वृद्धिका कारण गर्मीको महिना अत्यधिक तातो हुँदै गएको छ, जसले जनजीवनमा असहजता ल्याएको छ । कृषि, विशेषगरी सागसब्जी र अन्न उत्पादनमा असहजता र फसलको उत्पादन घट्ने समस्या उत्पन्न भएको छ । जलवायु परिवर्तनले हेटौंडाको वर्षा प्रणालीमा अस्थिरता ल्याएको छ । यस क्षेत्रमा वर्षाको समयमा अत्यधिक वर्षा र सुख्खा समयको बीचमा अनियमितता बढेको छ । वर्षा असमान रूपमा हुने कारण कृषि क्षेत्रमा उत्पादनमा गिरावट आएको छ । पानीको स्रोतको प्रवद्र्धनमा समस्या आएको छ । यसले बाढी र सुख्खा दुबैको जोखिम बढाएको छ ।

जलवायु परिवर्तनका कारण हेटौंडा नगर क्षेत्रका नदी र खोलाहरूमा वर्षाको समयमा अधिक बाढी आउने समस्या बढेको छ । अत्यधिक वर्षा र नदीको पानीको स्तर बढ्ने कारण बाढी र डुबानका घटनाहरू बढेका छन् । यसले नगरका बासिन्दाहरूको जीवन र सम्पत्ति सुरक्षित राख्न चुनौती ल्याएको छ । यस क्षेत्रका खेत, घर र सडकहरू पनि बाढीको कारण प्रभावित हुने गरेका छन । जलवायु परिवर्तनका कारण आरीघोष्टे वर्षा हुने गरेको छ । जस्ले गर्दा निश्चित क्षेत्रमा ठुलो क्षति पु¥याउने गरेको छ ।

हेटौंडा नगर क्षेत्रको पानी आपूर्ति प्रायः वर्षामा आधारित छ । जलवायु परिवर्तनका कारण वर्षा प्रणालीमा अनियमितता आउँदा पानीको आपूर्तिमा पनि समस्या आउन सक्ने सम्भावना रहेको छ । पानीको स्रोतहरू सुक्ने वा असमान वितरणका कारण जल संकटको अवस्था पनि उत्पन्न हुन सक्ने देखिन्छ ।

गर्मीको अधिकता र वर्षाको अनियमितता स्वास्थ्य समस्याहरूको वृद्धि गर्ने मुख्य कारण बनिरहेको छ । जलवायु परिवर्तनले लामो समयसम्म गर्मी र नमीको स्थिति पैदा गर्दा मच्छरजन्य रोगहरू (जस्तै मलेरिया, डेंगू) को जोखिम बढेको छ । यसका अतिरिक्त, अत्यधिक गर्मी र प्रदूषणका कारण श्वसन समस्याहरू पनि बढेका छन् । हेटौंडा क्षेत्रको जैविक विविधता र वनस्पति पनि जलवायु परिवर्तनबाट प्रभावित भएको छ । तापक्रमको वृद्धि र अनियमित वर्षाले स्थानीय वनस्पति र जनावरहरूको आवासमा असंतुलन ल्याएको छ । यसले स्थानीय पारिस्थितिकी तंत्र र जैविक विविधता खतरामा पार्न सक्छ ।

जलवायु परिवर्तन हेटौंडा नगर क्षेत्रको वातावरण, कृषि, जल स्रोत, स्वास्थ्य र सामाजिक संरचनामा गम्भीर प्रभाव पारिरहेको छ । यसको समाधानका लागि स्थानीय सरकार, समुदाय र अन्य संस्थाहरूले जलवायु अनुकूलन र रोकथामका उपायहरू अवलम्बन गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । यसमा जलवायु शिक्षा, जल स्रोत संरक्षण, आपद् व्यवस्थापन र दिगो कृषि अभ्यासहरू समावेश गर्न सकिन्छ ।

जलवायु परिवर्तनका असरलाई कम गर्न हेटौंडा नगर क्षेत्र भित्रका वडा नंं १ देखि १९ सम्ममा रहेका साना ठुला सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षण महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ । सिमसार क्षेत्रहरू (wetlands) प्राकृतिक जलवायु शमनका महत्त्वपूर्ण तन्त्रहरू हुन् र यी क्षेत्रहरू जलवायु परिवर्तनसँग जुध्नका लागि अनुकूलन र कमीकरणका उपायहरूको रूपमा काम गर्न सक्छन् । हेटौंडा नगर क्षेत्रभित्रका सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षणका लागि सिमसार क्षेत्रहरू कार्बन डाइअक्साइड (CO₂) को अवशोषण र भण्डारण गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन् । यी क्षेत्रहरूले वायुमण्डलमा भएका ग्रीनहाउस ग्यासहरूको मात्रा घटाउने काम गर्छन् । यसैले, सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षणले जलवायु परिवर्तनको प्रभावलाई कम गर्न मद्दत पुर्याउन सक्छ, विशेष गरी हेटौंडा जस्तो नगर क्षेत्रमा, जहाँ अत्यधिक वर्षा र तापमान वृछिको प्रभाव छ ।

सिमसार क्षेत्रहरूले पानीको संरक्षण र प्राकृतिक जल पुनर्भरणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन् । हेटौंडामा सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षणले भूजल स्तरलाई कायम राख्न र जल स्रोतको आपूर्ति सुनिश्चित गर्न मद्दत पुर्याउँछ । यसले नगर क्षेत्रका बासिन्दाहरूलाई पानीको आपूर्तिमा स्थिरता ल्याउँछ रजल संकट कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ । सिमसार क्षेत्रहरूले बाढीको जोखिम घटाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन् । वर्षाको समयमा यी क्षेत्रहरूले अतिरिक्त पानीलाई अवशोषण गर्न सक्छन् र बाढीको पानीलाई नियन्त्रण गर्न मछत पुर्याउँछन् । हेटौंडा क्षेत्रको बाढी जोखिमलाई कम गर्न सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षण अत्यन्त आवश्यक छ, जसले नगरका बासिन्दाहरूको जीवन र सम्पत्ति सुरक्षित राख्न मद्दत गर्छ ।

सिमसार क्षेत्रहरू वन्यजन्तुहरूको आवासका लागि महत्त्वपूर्ण स्थान हुन्छ । हेटौंडा क्षेत्रका सिमसारहरूले विभिन्न प्रकारका पानीजन्य जीवजन्तु, बिरूवाहरू र जैविक विविधताको संरक्षण गर्न पारिस्थितिकी तंत्रको सन्तुलन कायम राख्न र जैविक विविधताको संरक्षण गर्न मद्धत पुर्याउँछ । सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षणले स्थानीय समुदायलाई वातावरणीय र सामाजिक लाभ पुर्याउँछ । यी क्षेत्रहरू जलवायु अनुकूलनको रूपमा कार्य गर्दा, स्थानीय बासिन्दाहरूलाई माछा पालन, जलाशयको प्रयोग र प्राकृतिक संसाधनहरूको उपयोगबाट आर्थिक लाभ पुर्याउन सक्छ । यसले स्थानीय समुदायको जीवनस्तरमा सुधार ल्याउन मद्दत गर्छ । सिमसार क्षेत्रहरूले विभिन्न प्राकृतिक आपदाहरूको सामना गर्न प्राकृतिक सुरक्षा प्रदान गर्छन् । यी क्षेत्रहरूले पहिरो र माटोको कटानलाई कम गर्न मद्दत पुर्याउँछन् । हेटौंडा क्षेत्रमा सिमसारको संरक्षणले प्राकृतिक आपदाहरू, जस्तै बाढी, पहिरो र डुबानको असरलाई कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ । हेटौंडा नगर क्षेत्रका सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षण र महत्त्वको बारेमा जनचेतना अभिवृद्धि गर्नु पर्छ। यसका लागि स्थानीय बासिन्दाहरूलाई सिमसार क्षेत्रहरूको महत्त्व र संरक्षणका उपायहरूको बारेमा शिक्षा दिनु आवश्यक छ । यसले समुदायलाई सक्रिय रूपमा सिमसार संरक्षणमा सहभागी गराउँछ र तिनीहरूको जीवन र वातावरणीय शान्तिका लागि मद्दत पुर्याउँछ । सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षणका लागि ठोस कानूनी र संस्थागत संरचना निर्माण गर्नु महत्त्वपूर्ण छ । हेटौंडा नगर क्षेत्रमा सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षणलाई प्रोत्साहन दिने नीति र योजना तयार गर्न आवश्यक छ । यसमा सरकारको समन्वय, अनुसन्धान संस्थाहरू र गैर–सरकारी संगठनहरूको सहयोगले संरक्षणका कार्यलाई प्रभावकारी बनाउन सक्छ ।

हेटौंडा नगर क्षेत्रका सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षणले जलवायु परिवर्तनका असरलाई कम गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यसका लागि स्थानीय सरकार, समुदाय, र अन्य सरोकारवालाहरूको मिलेर कार्य गर्नु पर्छ । सिमसार क्षेत्रहरूको संरक्षणले न केवल जलवायु परिवर्तनको प्रभाव कम गर्न मद्दत गर्छ, तर यसले स्थानीय पारिस्थितिकी तंत्र, जल स्रोत व्यवस्थापन, वन्यजन्तु संरक्षण र बाढी पहिरोको जोखिम न्यूनीकरणमा पनि सहयोग पुर्याउँछ ।

हेटौडा खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डले डिप बोरिङ्गको विकल्पको रुपमा वातावरण मैत्री समवेल निर्माणलाई जोड दिदै आइरहेको छ ।

जलवायु परिवर्तन अनुकुलनको कारण डिप वोरिङवाट पानी उत्पादन गर्ने कार्यलाई निरुत्साहित गर्दै वोर्डले सम्मवेलवाट पानी उत्पादन गर्ने कार्यलाई जोड दिदै आएको छ । पानीको स्रोत संरक्षणको लागि पानी पुर्नभरण पोखरी निर्माणलाई समेत जोड दिदै आइरहेको छ । डिप बोरिङ्गको विकल्पको रुपमा सतहगत स्रोतहरको पहिचानको लागि सम्भाव्यता अध्ययन कार्यलाई अगाडी बढाएको छ ।

-लेखक न्यौपानै, हेटौंडा खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डका सूचना अधिकारी हुन् ।

पालिका प्रेस
थप जानकारी